Mende batek 100 urte ditu, urte asko dira eta zenbakia borobila da. Mendeurrenak ospatu egiten dira, oroimen-ariketa egiteko balio digute, iraganekoa ospatzeko. Orain dela 100 urte, 1925ean, Donostian estropadak jokatu ziren irailaren 6an eta 13an. Oriok parte hartu zuen eta bandera irabazi, eta herriak ospatu egin zuen. Ehun urte geroago gauzak ez dira asko aldatu: aurtengoa antzera dator, 2025ekoa historikoa izango da.
Donostiako estropada
Rafael Agirre Francoren Donostiako estropadak 1879-2001 liburutik hartuak dira ondorengo datuak. 1925ean, aurreneko igandean bost traineru lehiatu ziren: lehen txandan Orio eta Donostia; eta bigarrenean, Hondarribia, San Juan eta Santoña (hurrenkera horretan geratu ziren). Arraunlari donostiarrak pisuz arinak eta gazteak omen ziren, 22 urte batez beste; eta oriotarrak, berriz, handiak, indartsuak eta beteranoak.
Bigarren igandean ohorezko txanda bakarrik jokatu zen, bi traineruk besterik ez, aurreneko estropadan txanda bakoitzean irabazitakoek: Oriok eta Hondarribiak. Horrela zen orduan. Zerotik abiatu ziren biak, aurreko igandeko denborak balio ez zuela. Kolore horiz hondarribiarrak, eta txuriz oriotarrak, kolorea zozketatuta. Txuriek irabazi zuten, Oriok.
Portaletako apustuetan, Orio zen faborito bi igandeetan. Aurrenekoan: Oriok Donostiari hogei baietz! Hemeretzi kendu zizkion; dirua galduko zuten, noski, oriozaleek. Bigarren estropada, oriotarrek hondarribiarren traineruan jokatu zuten, Ondarrabitarra izenekoan. Hondarribiarrek, berriz, San Nikolas ontzian. Orio 17 segundo aurretik sartu zen, 20-25eko denboran.
Estropada bertatik bertara ikusten izan zen Espainiako erregina Victoria Eugenia (oraingoaren birramona), familiarekin, Fackun Tu Zin yatean, kanpoko balizen ondoan.
Traineruari lapitz-hautsa ematea debekatu oriotarrei
Estropadaren aurretik oriotarrek, orduan ohi zuten bezala, lapitz-hautsa eman zioten traineruari Donostiako kaian. Hondarribiarrek ezetz, ezin zutela eman, protesta egin zuten Portuko Komandantzian, eta Venancio Nardiz komandanteak oriotarrei agindu zien trainerua garbitzeko, hautsa kentzeko.
Luis Azkue Aldazen Orio en el remo liburuan dator oriotarren hamalaukoa: patroi, Manuel Maria Uranga, eta arraunean: Domingo Mitxelena, Lorenzo Alkorta, Estanis Sarasua, Ramon Solaberrieta, Ignazio Manterola, Jose Mari Sarasua, Bernardo Otegi, Anbrosio Uranga, Remigio Lertxundi, Jose Mari Murgiondo, Jose Genova, Jose Huegun eta Jose Mari Urdangarin. Haietako hiru gerora patroi izan ziren: Mitxelena, Solaberrieta eta Urdangarin.
Kontxako zazpigarren bandera
Banderarekin batera, 12.000 pezetako saria eskuratu zuen Oriok; Hondarribiak, 7.500. Kontxako hirugarren bandera zuen hura Urangak: 1923, 1925 eta 1939koa. Oriotarrentzat zazpigarrena zen. Uranga oso ona zen ziabogatzen; behin hala esan omen zuen: Mutilak, ni eraman nazazue kanpora, balizetara, etortzea utzi nire gain! Ciaboga aldizkarian egin zioten elkarrizketan, kazetariak zioen Uranga jenio biziko gizona zela, indar eta kemen handikoa, estropadetan grina handia jartzen zuena eta, Olaizola bezala, arrantzalea.
Hondarribiko Arraun Elkarteak aurtengo udan, 2025, aldizkari bat plazaratu du arraun kontuekin. Koldo Ortegaren artikuluak gogora dakar 1925eko estropada. Han idatzita dagoenez, urte hartan hiru traineru zebiltzan Hondarribian: Portutarrenak, bi; eta kaletarrena, bat. Beren arteko estropada batzuk jokatu eta gero, Donostian zerbait handia egiteko aukera zutelakoan, elkartzea erabaki zuten, hiru kuadrillen arteko selekzioa egitea. Haiek prestatzeko, Kofradiak Orioko gizon bat hartu zuen entrenatzaile, hilabetean gogor entrenatu zituena.
Gauza batzuetan asko aldatu dira arraun kontuak, beste batzuetan, ikusten denez, ez: Orain dela 100 urte bezala, aurten ere Hondarribian entrenatzaile oriotarra dute.
Saiatuko gera banderaren bila
2025eko urte hartan eraiki zen plazako kioskoa, orain 100 urte. Handik bi urtera, 1927an, sortu zuten musika-banda, eta musikari haiek girotzen zituzten arraunlarientzako ongietorriak. Orduan Orion kantatzen zuten abesti batek bizirik iraun du Hondarribian, gaur egun arte, Olaziregi anaia ontzigileek Oriotik hara eramanda. Orion orain sortu berri den herriko txarangak kantua berreskuratu du: “Gora Mitxelena ta, beraren koadrila, urte askoan ondo kontserba dadila, buruz azkarra eta memoriz abila, berriz ere saiatuko gera banderaren bila”.
Ea arraunlariek aukera ematen diguten herritarroi irailaren 14an, kantu hori kantatzeko, bat-bi-hiru-lau, mirotza eta alironekin batera, orain dela 100 urte bezala, garaipena ospatuz!
