Nola hasi zinen ipuin kontaketan?
Gasteizen jantoki batzuetan egiten nuen lana,
haurrekin. 1998an ipuin bat kontatu behar zen euskararen jaia zela eta. Neuk
idatzi nuen, inor ez zen ausartzen kontatzera eta azkenean neuk egin nuen.
Gasteizko liburutegi bateko zuzendaria bertan zegoen, gustatu zitzaion eta
proiektu bat proposatu zidan. Han hasi zen dena, eta geroztik, ipuinez ipuin, hamabost
urte daramatzat honetan.
Hamabost
urte hauetan ipuin mordoa kontatuko zenuen.
Bai. Orain dela bost urte inguru kontuak atera
nituen eta kalkulatu nuen nire eskutik 27.000 haur inguru pasa zirela Gasteizen.
Urte batzuetan egunero izaten nituen saioak.
Ipuin
kontalariarena ogibide izan daiteke?
Bai, ematen du horretarako adina. Profesionala
naizela esan daiteke, hamabost urte daramatzat zergak ordaintzen honekin. Beste
gauzak ere egiten ditut hala ere, bestela aspertu egiten naiz.
Zuk idazten
al dituzu kontatzen dituzun ipuinak?
Idatzi ez, asko kostatzen zaidalako. Baina bai,
nire istorioak ditut. Asko gustatzen zaizkit tradizioak ematen dituen ipuinak, kaleko
ipuinak. Gehienbat moldatu gabekoak. Liburuetatik ateratakoak ere asko
kontatzen ditut, liburu bat hartu eta irakurtzen dudanean ukitzen banau
kontatu egiten dut.
Orion ez dut inoiz ipuinik kontatu, baina inoiz Orioko jendea nirekin identifikatuta sentitzen da.
Gero nireak ere baditut. Adibidez, Ordizian
irabazitako lehiaketakoa nire istorio bat zen. Asko erabiltzen ditut txikitan
entzundako istorioak.
Orduan Orio inspirazio bat izan dela esan daiteke?
Orio herri bezala ez, nire bizitza hemen egin
dut txikitan eta hori da erabiltzen dudana. Nire txikitako esperientziak
erabiltzen ditut.
Lotura bat badut ordea, itsasoarekin. Zoritxarrez, Euskal Herrian itsasoa agertzen den oso ipuin gutxi daude. Nik oroitzapen ugari ditut horrekin. Arrantzaleak hegaluzetara joaten zirenean ze sentipen nituen, itsasontziak, usainak, familia agur esaten... Horrelako gauzak kontatu izan ditut.
Ipuin
kontalariak haurrentzat direla esan ohi da, baina publiko helduarentzat ere
kontatu izan duzu zuk.
Berez ipuinak beti izan dira helduentzat,
baina orain beti haurrekin lotzen ditugu. Nik uste dut ipuinak guztientzat
direla; ipuin bera konta diezaioket haur txiki bati edo heldu bati. Kontatzeko
era aldatu daiteke, baina ipuinak unibertsalak dira.
Kultur etxean haurrentzako ipuin saio bat antolatzen baduzu betetzen da, helduentzako egiten baduzu ordea, bi edo hiru pertsona hurbiltzen dira.
Nire publikoa normalean haurrak dira, ohituta nago horretara. Gainera oso lan gutxi dago helduentzako kontaketetan, ez da haurrentzako saioetara bezala joaten jendea. Nik uste dut helduoi batzuetan beldurra ematen digula entzuteak eta lasai egoteak.
Publiko
bezala zein da errazagoa, haurrak edo helduak?
Niretzako zailagoak dira haurrak, aspertzen
bada segituan boikotatzen zaituzte eta. Helduak aspertzen badira errazago
aguantatzen dute. Baina heldu bat harrapatuta ikusten duzunean, bere motxila
guztia askatu duela ordubete zure ahotsa entzuteko, sekulakoa da sentsazioa.
Zein
gai lantzen dituzu zure ipuinetan?
Nik orain haurrekin heriotzaz hitz egitea
daukat buruan. Dena da jaiotza, ugalketa... eta heriotza? Ez dugu ikusten; eta
gure biziaren zatia da. Aurreko batean ipuin kontaketa batean haur batzuekin
horretaz hitz egiten hasi ginen ipuin baten baitan. Haurrek ulertzen dute, ez
dago arazorik, geu gara tabua sortzen dugunak.
Hala ere ez zait gaiak lantzea gustatzen, zerbait kontatzen dut eta bakoitzak bere emozioak jartzen dizkio horri.
Zein
elementu erabiltzen dituzu ipuinak kontatzeko?
Oso gutxi, musika erabiltzen dut batzuetan oso
polita geratzen delako. Inprobisazio joko bat egiten dut musikarekin, berak ez
daki zer kontatuko dudan. Baina bestela ez ditut objektuak erabiltzen,
normalean nire ahotsa eta gorputza dira elementu nagusiak. Haurrekin, batzuetan,
liburuak ere erabiltzen ditut.
Inprobisazioari
tarte handia ematen diozu?
Ipuinak ez dira bakarrizketak, ez dut ikasten
esango dudana, ez dut paper bat antzezten. Ipuin bat kontatzen dudanean ni
naiz, ez naiz aktorea. Horregatik ez dut ikasten inoiz ipuin bat. Hala ere,
kontatzen duzuna behin eta berriz egiten duzu eta beti antzeko.
Askotan gogoratzen dut saregileak nola kontatzen zizkien istorioak elkarri. Nola gaiz aldatzen zuten konturatu ere egin gabe, nolako bizitasunekin hitz egiten zuten. Aho transmisioa galtzen ari da.
Nola
dago ahozkotasuna gaur egun?
Galtzen ari da. Zenbatetan entzuten diegu gure
aiton-amonei? Zenbatetan egoten gara kafe bat hartzen geure gauzak kontatzen? 3000 urtetan transmititu
duguna 30 urtetan galdu dugu.
Zure
kontaketak ikustera joaten diren haurrak nola inplikatzen dira ipuinetan?
Asko inplikatzen dira umeak. Beti saiatzen
naiz oso deskriptiboa ez izaten, umeari uzten diot berak nahi duten bezala
pentsatzen gauzak. Ikusten duzu burua joaten zaiela eta ipuinaren munduan
sartzen direla eta asko inplikatzen direla.
Behin Tartaloren istorioa kontatzen ari nintzela, pertsonaiaren izena –Martin- esan nuenean, ume bat garrasika hasi zen: ez jarri Martin! Ni naiz Martin! Haur horren buruan bera zen Martin, istorioko pertsonaia. Eta ipuin guztia bizi zuen hala balitz bezala.
Ordiziako
ahoz aho jaialdian ipuin kontalari lehiaketa irabazi zenuen.
Ez zaizkit lehiaketak gustatzen, ez naiz
batere konpetitiboa, eta txaloekin oso gaizki pasatzen dut, baina lagun batek
deitu zidan eta animatu egin nintzen azkenean. Finean, aire freskoa bezala
izan zen.