Ostegunean Donostiako Aquariumen ikerketa baten emaitzak plazaratuko dituzue, elebitasunak zahartzaroan duen eragina azalduz. Zuk ere parte hartuko duzu. Zer kontatuko duzu?
BCBL Basque Center on Cognition Brain and Language ikerketa zentroan duela hamar urte hasi genuen ikerketa, eta horren emaitza batzuk aurkeztuko ditugu. Ikerketa horretan aritu gara gaur egun herrialde eta nazioarte mailako hainbat institututan gabiltzan ikerlariok. Esan bezala, ikerketan aztertu da zer paper duen elebitasunak zahartzaroan, eta hala, 65 urtetik gorako 200 pertsona pasatu dira BCBLren egoitzatik. Haien portaera aztertu genuen hainbat lan burutzen zituzten bitartean; lan horietako batzuk diseinatu genituen hizkuntza neurtzeko, eta beste batzuek funtzio exekutiboak neurtzen zituzten, arreta eta oroimena, beste funtzio kognitibo batzuen artean.
Zer perfil dute 200 pertsona horiek, adinaz aparte?
200 pertsona horien artean, saiatu ginen eskualdeko hizkuntza errealitatea irudikatuta egon zedin, gaztelania eta euskara gailentzen ziren pertsonekin eta banaketaren erdian hizkuntza-eskakizun aniztasuna zuten pertsonekin. Lan horietako batzuk erresonantzia magnetiko funtzionalean ezarri ziren, eta, horri esker, garunaren funtzionamenduaren mapa bat sortu ahal izan genuen, zenbait aldagairen arabera, hala nola bi hizkuntzetako profizentzia edo horiek eskuratzeko adina.
Zure ikerketen arabera, elebitasunak, nahiz eta bere horretan burmuinarentzat abantaila ez izan, eragiten du erreserba kognitiboan, eta, beraz, zahartze osasungarria ahalbidetzen du garunean.
Nahiz eta hizkuntza-sarearen antolaketan aldaketak aurkitu gizabanako bakoitzaren hizkuntza-ezaugarrien arabera, ez dugu desberdintasunik aurkitzen lagina elebakarretan eta elebidunetan estratifikatzen dugunean. Desberdintasunak, alde batetik, hizkuntza idatzia prozesatzeko funtsezko eremu bati, hau da, hitzen fusiforme-arloari eta, bestetik, oroimenerako eta zahartze osasungarrirako zentro garrantzitsuenetako bati, hipokanpoari, lotu zitzaizkion. Aurkikuntza horren arabera, elebitasunak aztarna sakona uzten du maila neuralean, gure garunak hizkuntza prozesatzeko duen modua aldatzeko bezain sakona. Ostegun honetan Aquariumean egingo den bileran, emaitza horiei buruz hitz egingo dugu, eta elebitasunari eta zahartzeari lotutako aldaketa funtzional horien arteko harremanak bilatzeko hurrengo urratsak azalduko ditugu.
Elebitasunak, onura horiek izateko, jaiotzatik izan behar du, edo haurtzaroan, gaztaroan edo zahartzaroan garatu daiteke?
Edozein adinetan ezagutza berriak eskuratzeak, hala nola hizkuntza bat ikasteak, garuna ingurunera egokitzera behartzen du. Gure egokitze gaitasuna zenbat eta handiagoa izan, orduan eta gaitasun handiagoa izango du gure garunak zahartze prozesuari aurre egiteko, edo are ahalmen handiagoa egoera patologikoetara egokitzeko. Bestalde, zahartze osasuntsuari laguntzen dion faktore giltzarrietako bat sozializazioa da; beraz, hizkuntza berri bat ikasteak areagotu egiten du ingurunearekin sozializatzeko dugun gaitasuna, eta horrek, zalantzarik gabe, osasuntsu zahartzen laguntzen digu.
Osteguneko hitzaldirako leku kopurua mugatua da, eta 65 urtetik gorakoentzat da batez ere. Non eman dezakete izena, eta noiz arte?
Sarrera librea da, baina toki kopurua mugatua da, bai. Izena info@bcbl.eu posta elektronikoaren bidez edo 943-30 93 00 telefonoan (#500 luzapena) eman daiteke. Herritarrak animatu nahi ditut bertan parte hartzera.
Zahartze osasungarriari buruz hitz egingo duzue. Zein dira gakoak?
Egin ariketa fisikoa, eta konpainian bada, hobeto; ez erre, eta alkohola edaten baduzu, noizean behin bakarrik egin; gutxi jan, baina ondo jan, askotarikoa; kontrolatu tentsioa eta azukrea; zaindu eta zuzendu entzumen falta; informatuta egon, eta irakurri edo entzun duzuna komentatu; ikasi zerbait berria edo entrenatu haren ezagutza; bizitza sozial aktiboa: bilera edo jardueretan bikotekidearekin edo taldean parte hartzea; zaindu gaueko loa.
Herri txikia da Orio, baina zutaz aparte, bada beste pertsona bat, Xabier Lizaso, zahartzaroa eta burmuina ikertu nahian dabilena, kasu horretan, musikaren alderditik.
Musika eta hizkuntza oso lotuta daude gure garunean, eta, beraz, oso gertutik jarraitu dut Xabier Lizasoren programa; musika ikastearen bidez zahartze osasuntsua sustatzen saiatzen ari da. Musikak, hizkuntzak bezala, gure malgutasun kognitiboa areagotzen du, eta, beraz, uste dut luxua dela hain herri txikian pertsona batzuk lanean aritzea halako lotura duten gaietan. Gure pentsamenduak bateratzea pentsatu beharko genuke, eta Oriotik ekimen bat bultzatu, gure ikuspegi desberdinak kontuan hartuko dituena.
Basque Center on Cognition, Brain and Language (BCBL) ezezaguna da herritar askorentzat. Zer ikertzen da han?
Basque Center on Cognition, Brain and Language diziplina arteko nazioarteko ikerketa zentroa da kognizioa, garuna eta hizkuntza aztertzeko, eta Donostian du egoitza. Eusko Jaurlaritzak bultzatzen du, Euskadin zientzia eta ikerketa sustatzeko. Bazkideen artean daude Ikerbasque, Innobasque, Gipuzkoako Foru Aldundia eta Euskal Herriko Unibertsitatea (EHU).