Egunero egiten du Zarauztik Getarirako joan-etorria. Goizean goiz eta oinez, pauso azkarrean. Ibilian-ibilian, 25 urtetik gorako ohitura du hori. Ibilian-ibilian, ez horren pauso azkarrean, baina bai konstantean, mende erdiko ibilia egin du literaturan, Hunik arrats artean (1970) lehen lana plazaratu zuenetik. Itzulpengintzari buruzko saiakera metaliterarioa du azken alea, Itzuliz usu begiak (Alberdania), iazko udazkenean argitaratua. Begiak atzerantz apenas itzuli gabe egin dugu bere eguneroko ibilbidea, eta solastatu gara itzulpenaz, baina baita ibilian atera diren gainerako gai eta ertz askotarikoez ere: literaturaz, ibilbide pertsonalaz, euskaraz, denbora garaikidearen denbora faltaz eta beste. Itzulingururik gabe.
Zarauzko (Gipuzkoa) kaleak hutsik dira. Herriak itxura fantasmagorikoa du orduotan. Goizeko sei eta erdiak dira eta hotz egiten du. Urtarrileko goiz grisa da. Itsasoa bizi dago, baina ez haserre. Hura entzuten da soilik. Pauso azkarrean eta burua txano beltzez estalita iritsi da Narros jauregiaren parera Anjel Lertxundi (Orio, Gipuzkoa, 1948); Azkenaz beste (1996) nobelako azken partea jauregi horretan kokatzen da, hain zuzen ere. “Pertsonaia nagusia itsasoan sartzen da, jauregitik aterata. Belaontzi bat ikusten da eta ez dakigu hara doan edo bere buruaz beste egiten duen”. Malekoitik hasi dugu bidea. Ez dugu itsasoan sartzeko asmorik, idazleak egunero egiten duen joan-etorria egitea dugu miran: joan, egon eta itzultzea. Ilun da oraindik. Lertxundiren hitzek argituko dute bidea, ordea. Hiru zati izan ditu elkarrizketa-txangoak. Zarauztik Getariarakoan eta Getariatik Zarautzerakoan, ibilian gindoazen bitartean, modu libreagoan solastatu gara, ibiltzearen eta sorkuntzaren arteko harremanaz, kazetaritzaz, poesiaz, humanismoaren galeraz, susmopeko gizarteaz, eta beste. Elkarrizketa osoa sarean irakurri ahal izango da, hirutan banatua.
Hemengo honetan, behin Getariara iritsita, oraindik kanpoan ilun dela, bertako kafetegi batean egindako elkarrizketa irakurri ahal izango da, enkontruaren ardatza bilduko duena: Itzuliz usu begiak liburuaz, eta handik eratorritako hainbat kontuz aritu gara.
Anjel Lertxundik eztabaida asko izan al du Berbelitzekin?
Nire alter-egoa ere izan liteke Berbelitz. Aspalditxo sortu nuen pertsonaia da, Senez aldizkarirako eta… eta sinpatikoa egiten zait. Hizkuntza hartzen du ez soilik tresna gisa, baizik eta dibertimendu modura ere, hizkuntza bizi duelako modu jostari batean. Eta hori garrantzitsua iruditzen zait, ez soilik itzulpengintzaren munduan, baita hizkuntzaren irakaskuntza munduan ere. Egia da hizkuntza estruktura bat dela, baina gora-behera formalez harago, jabetu behar dugu gauza malgua dela, ez hormigoizko egitura bat.
Noiz jabetu zinen itzulpengintzaren garrantziaz?
Nik uste dut itzulpen batek lehen aldiz inpaktatu ninduela Irene Aldasorok itzulitako James Joyceren Artistaren gaztetako portreta-rekin. Asko maite nuen liburu hori, eta sekula ez nuen imajinatuko euskaraz irakurri ahal izango nuenik. Irakurri nuen eta gaztelaniazkoa baino askoz familiarragoa egin zitzaidan. Liburu horretan dagoen hizkuntzaren jolasa euskarara ekarria dagoelako, eta natural-natural funtzionatzen duelako. Pertsonaietako batek galdetzen du: “Zer ba?” Eta besteak erantzun, “zerba patatekin”, edo halako zerbait. Euskararen espresibitatea erabiltzen du erabat, ingelesetik itzultzeko. Ingelesezkoa aldatu eta traizionatu egiten du, onerako traizionatu ere. Itzulpenean ikusten duzunean originaltasuna, liluratzen zaitu: originaletik ekarri eta originala egin. Horra itzulpena.
Elkarrizketa irakurtzen jarraitzeko, egin klik hemen.