Gure gazte denboran auzoko denda txikietan egiten genituen erosketak. Ia denetik egoten zen: Pryca izenarekin ditugun erako saltokiak ziren.
Orduan, erosketak norberaren etxetik hurbil egiten ziren, herriko eta auzoko dendetan. Eta ia beti denda berean erosten zenez, erosleak eta saltzaileak harreman estua izaten zuten.
Halako harremana sortzen zen, non askotan zorretan lagatzen genuen erosten genuena, eta astebukaeran edota inoiz hilaren bukaeran ordaintzen ziren –lantokitik dirua jasotzen zenean edo senarra itsasotik etortzen zenean–, dendatik eramandako gauzak. Goikokalen guztiok ezagutzen genuen elkar, eta produktuak zorretan etxera eramateko ohitura oso hedatua zegoen garai hartan. Apuntatu esan, eta dendatik alde egiten zenuen, zorroa goraino ondo beteta.
Gainera, auzoko dendan guk geuk eskatzen genuen erosi nahi genuena. Dendariak denon bistan zituen salgaiak, erakusmahaiaren atzeko apaletan, eta guk, bezerook, eskatzen geniona ematen zigun. Eta produktuaren arabera, erosi baino lehen ukitzeko eta baita dastatzeko ere aukera bazegoen: ikustearekin ez baitzen aski; hori dena, ezin giro jatorragoan egiten zen. Konfiantza osoz, gainera. Elkarren arteko harreman onak, seinale. Bada, joaten garen tokian ondo har gaitzatela, denoi gustatzen baitzaigu. Guri harrera ona egitea eta gurekin jator jokatzea, alegia. eta azken hori denda txikietan soilik ematen da, nire ustez.
Bestetik, badirudi, orain askeagoak garela erosterakoan, apaletatik produktuak geuk hartzen ditugulako. Baina ez. Berek saldu nahi izaten dutena muturraren aurrean jartzen digute-eta: eskura-eskura jarri ere gure begien aurrean; gainontzekoak, goiko zein beheko apaletan, edota besteen atzealdean; gure bistatik urrun, erdi ezkutaturik. Gainera, askotan, behar ez duguna ere inkontzienteki hartu eta karrora botatzen dugu. Gastua handituz horrela. Zenbait produktu dastatzeko aukera ere badago; baina soilik saldu nahi digutena: promoziotan eta horrela.
Gure herriko zenbait dendatan bigarren edo hirugarren belaunaldiak hartu izan balu dendako martxa, aurreko guztiak dakarrena, azkenean, denda itxi beharra da, bezero faltaz; betiko itxi ere. Bada, gero eta jende gehiagok erosketak egiten baititu –gauza batengatik edo bestearengatik– Pryca edo horrelako merkataritza gune handietan; eta herriko denda txikiei gero eta zailago egiten zaie horiekin lehiatzea eta etekinak ateratzea, duin bizitzen jarraitzeko.
Ondorioz, herrian, denda txikirik gabe, kaleak jenderik gabe gelditzeko arriskua dago eta, horrela, herriak bizia galtzen du.
Beraz, oztopoak jarri ordez, erraztu diezaiegu herriko dendei euren bizimodua aurrera atera dezaten, eta erosleok ez gaitezen erori hain erraz eta hain maiz merkatu handi eta boteretsu horiek ezarritako dotrinan.
Eukeni Santamaria
–2009ko abenduaren 16an–